Ditos tenros cos que os adultos acompañan caricias e xogos dirixidos ós/ás nenos/as máis pequenos/as.
Poden ter un carácter iniciático, isto é, cun comezo amable e un final un tanto brusco e sorprendente para provocar o riso do/a neno/a e desenvolver asemade o seu instinto de desconfianza ante as aparencias.
Novo
– ¿Orella ou cacho?
– Orella.
– Tirar por “ella”.
– ¿Cacho ou orella?
– Cacho.
– Tira, “muchacho”.
O adulto cóllelle unha orella ó/ á neno/a e faille a primeira pregunta. Se responde “orella”, dálle un tironciño ó tempo que lle di: “Tira por ella”. Se di “cacho”, dille: “Tira, muchacho”. Despois, cambia de orella.
María A Pastoriza
Novo
Molliña, molliña,
na túa cariña.
Mollón, mollón,
no teu carón.
Cóllense as mans do neno ou da nena e, con elas, acaríñanse alternativamente as súas fazulas e as nosas, moi suavemente ata que en “carón” se dá un golpe máis forte.
O golpe final, se o damos na nosa cara, tamén se pode completar baleirando as bochechas inchadas de aire. “Molliña” dise con “o” aberto pois é un diminutivo de “molle”, que é variante de “mol”.
Anxos, do Rosal
Novo
Aí vén Pedro Chosco
por baixo da porta
“dicíndolle” ás nenas
que pousen a roca.
Tamén vén Antón
e dilles que non,
que fíen as nenas
para o seu camisón.
Anxo, de Santiago de Compostela
Novo
Ai, o meu meniño pequeno.
Ai, heino de mandar á escola.
Ai, heille de comprar un “trompo”,
ai, e mais unhas castañolas.
Pedriño chosco,
xa podes marchar,
e déixame as nenas,
que queren fiar.
Anxo, de Santiago de Compostela
Manxurriña, manxurriña,
come pan e ceboliña
¿Ves o gato no unto?
Escapa que che apunto.
Comézase facéndolle cóxegas na palma da man á/ó nena/o e cando se di “¿Ves o gato no unto?”, sinálase ó teito e no “Escapa que che apunto”, dáselle unha palmadiña na man á/ó nena/o.
Sabela, da Pontenova- Lugo
Une, dole,
tele, candele,
somane, badal,
chinchín,
corropín,
conta ben,
que son dez.
Perrello, de Gaioso – Outeiro de Rei
One, dole,
trele, candole
semana, badana
quinquin,
currispin,
casquez,
que van dez.
Roche, das Pontes de García Rodríguez
Uno, dile, tele,
candele, capele,
caballo, cigarro,
zamarra, zamarrón,
conta ben,
que van dez.
José
Une, done,
tene, catone,
madame, pimpín,
carrapín, carrapés,
conta ben,
que son “des”.
O adulto vaille collendo os dedos ó/á neno/a, primeiro os dunha man e despois os da outra. Existen multitude de variantes.
A nosa memoria- Marín
Uni, doni,
tene, cotene,
badana,
chinchín,
carrampín,
carrampés,
conta ben
que son “des”.
Unha, dola
tela, candola,
chinchín,
carrampín,
carrampés,
conta ben
que van
dez.
Uno, dolar,
tela, catola,
sumano,
paghano,
cachapín,
cachapés,
conta ben
que son dez.
Su do Couto – Coristanco
Unha,
dola,
tela,
candola,
quinta semana,
sexta mangana,
pirulín,
pirulés,
conta ben
que son “des”.
Xoán Doldán e María Varela, de Esmoris – Cabana de Bergantiños
Uni, doni,
teni, coteni,
“fagheni”, chinchín,
carroupín, carroupés,
conta ben
que son “des”.
Meninheira, de Pontevedra
Une, done,
tene, cotene,
badane, xoane,
chinchín, carrumpín,
carrumpés
e con este
fan “des”.
Sabela Gil
Novo
Este foi á praza e non trouxo nada,
este foi á praza e trouxo un peixe,
este lavouno,
estre fritiuno
e este, coma o lambón, comeuno.
É para xogar cos dedos, comézase polo maimiño e remátase co matapiollos, vaise sinalando cada un deles e ao final, cando chegamos ó matapiollos e dicimos “comeuno” mordémoslle o dedo á/ó nena/o.
Anxo, de Orro – Noia
Este queixo queixolán.
Esta boca pide pan.
Este “narís” pis, pis.
Estes ollos revirollos.
Esta testa “testaruda”…
¡e este peliño de burra!
Como no anterior, pero no último verso despeitea o/a neno/a con toda a man.
M. Barrio – Bouza Brey: “Xogos iniciáticos…”
Cabaliño que vas de a cabalo,
sete muxicas che peten no rabo.
Sete por riba,
sete por baixo,
alá vai (nome do neno/a) do cabalo abaixo.
Mari, de Cedeira – Redondela
Titiritiña, titiritolo,
o que non come non ten barrigola.
Titiritiña, titiritón,
o que non come non ten barrigón.
Kiwita
Serra, comadre,
serra, compadre,
na serreiriña do señor abade.
Ti coa lima
e eu coa serra
gañaremos cartiños coma terra.
Cóllese o bebé dos braciños, sentado fronte a un como semellando o feito de agarraren entre dous unha serra de man ó tempo que se lle soben e baixan as pernas para removelo suavemente. Vaise cantando poñendo énfase no final.
Lanuxos, de Bedús – Friol
